TS EN 1990 – Yapısal Tasarımın Temel İlkeleri
BS EN 1990:2023, Eurocode sisteminin temelidir ve tüm yapısal tasarım sürecinin güvenilirliğini tanımlar. Cephe sistemleri gibi ikincil elemanların bile performans kriterleri bu kapsamda belirlenir.
1. Yapının Tasarım Kullanım Ömrü ve Sınıflandırması
Yapının tasarım ömrü (design working life) ve etkilerinin önem derecesi (consequence class), cephe sistemlerinin performans seviyelerini belirler. Örneğin, yüksek katlı bir binanın cephesi için sınıf CC3 (yüksek önem) kabul edilebilir (Madde 3.1, 3.2).
2. Yük Kombinasyonları ve Yük Faktörleri
Cephe sistemleri, değişken yükler (örneğin rüzgar, kar, termal
etkiler) altında çalışır. Bu yüklerin karakteristik, kombinasyon, sık
rastlanan ve yarı sürekli (quasi-permanent) değerleri Madde 6.1.3'te
tanımlanır.
Annex A.1'de, binalar için rüzgar yükü kombinasyon
faktörü genellikle ψ = 0.6 olarak verilmiştir (Tablo A.1.7).
3. Servis Edilebilirlik Limit Durumları (SLS)
Cephe sistemlerinde yıkım değil, deformasyon ve titreşim gibi servis
edilebilirlik limit durumları (SLS) daha kritiktir. Madde 8.4, bu
limitlerin nasıl kontrol edileceğini açıklar.
Örneğin, Tablo A.1.10’da, maksimum düşey deformasyonlar için limit
değerler verilmiştir. Cephelerde genellikle L/250 veya L/500 sınırları
uygulanır.
4. Malzeme Dayanım Değerleri ve Tasarım Değerleri
Cephe bileşenlerinde kullanılan cam, alüminyum, çelik gibi malzemeler
için karakteristik değerler ve kısmi güvenlik katsayıları Madde 6.3 ve
8.3.6’da tanımlanır.
Örneğin, cam gibi kırılgan malzemeler için daha yüksek güvenlik
katsayıları önerilir (γM).
5. Dinamik Yükler ve Titreşim
Cephe sistemleri rüzgar kaynaklı dinamik etkilerden etkilenebilir. Madde
7.1, bu etkilerin yapısal modellemeye dahil edilmesini önerir.
Annex H, yaya köprüleri için titreşim doğrulaması verse de, bu
prensipler cephe sistemlerine de uyarlanabilir (örneğin doğal frekans ve
sönümleme oranı kontrolü).
6. Test Destekli Tasarım ve Kalite Güvencesi
Karmaşık cephe tasarımları için test destekli tasarım yöntemi Annex D’de
anlatılır. Özellikle rüzgar tüneli testleriyle tasarımın doğrulanması
mümkündür.
Annex B ise, kalite kontrol, montaj doğrulaması ve izlenebilirlik
için teknik yönetim ilkelerini tanımlar.
7. Cephe Mühendisine Tavsiyeler
- Ulusal ekleri (National Annex) mutlaka kontrol edin – kombinasyon katsayıları ülkeye göre değişebilir.
- Rüzgar yüklerini EN 1991-1-4 standardına göre belirleyin.
- Deformasyon analizlerinde L/250, L/500 gibi limitleri uygulayın.
- Malzeme standardına uygunluk sağlayın (cam için EN 16612, alüminyum için EN 1999, çelik için EN 1993).
- Yüksek yapılarda rüzgar tüneli testlerini değerlendirin.
Referans: BS EN 1990:2023, Clause 3, 4, 6, 7, 8; Annex A, B, D, H